❄️ Donma (Frostbite)

Soğukla Gelen Sessiz Tehlike: Doku Ölümünün Başlangıcı

Yüksek irtifa, düşük sıcaklık, rüzgâr ve nem... Dağcılıkta bu faktörlerin birleşimi yalnızca vücut sıcaklığını değil, dokuların canlılığını da tehdit eder.
Donma (Frostbite), aşırı soğuğa maruz kalan vücut bölgelerinde meydana gelen geri dönüşü olmayan doku hasarıdır. Doğru müdahale edilmezse parmak kayıplarına kadar varabilir.

📌 Bu Hastalık Nedir?

Donma, vücut dokularında buz kristallerinin oluşması sonucu, hücre yapısının fiziksel olarak bozulmasıdır.
Soğuk, kan damarlarını daraltır; oksijen ve besin taşınamaz hale gelir. Uzamış maruziyette hücreler ölür. Bu süreç çoğunlukla uç bölgeleri etkiler: el ve ayak parmakları, burun, kulak, yanaklar.

🧊 Hipotermiden farklı olarak, donma bölgesel bir hasardır. Ancak genellikle hipotermi ile birlikte seyreder.

🧭 Belirtileri Nelerdir?

Donma 4 evrede incelenir. Gelişim aşamasında belirtiler değişir:

🟡 1. Soğuk Yanığı (Frostnip – Geri Dönüşlü)

• Hafif karıncalanma, uyuşma

• Cilt soluk ve soğuktur

• Doku hasarı yoktur, hızlı ısınmayla normale döner

🟠 2. Yüzeyel Donma

• Cilt beyazımsı/grimsi görünür

• Dokunulduğunda sert ama altı yumuşaktır

• Hafif ödem, iğnelenme hissi olabilir

🔴 3. Derin Donma

• Cilt ve alt dokular tamamen donar

• Bölge sertleşir, siyah-mor renk değişimi olur

• Kabarcıklar ve nekroz (doku ölümü) görülebilir

⚫ 4. Gangren ve Doku Kaybı

• Kalıcı hasar, amputasyon riski

• İkincil enfeksiyon ve sistemik komplikasyon gelişebilir

📍 Donmuş dokuda acı hissi olmayabilir, bu yüzden durum ciddileşene kadar fark edilmeyebilir.

🧗‍♀️ Bu Hastalık Nasıl Başımıza Gelir?

Donma çoğunlukla şu durumlarda görülür:

• Uzun süreli soğuk ve rüzgâra maruz kalmak

• Islak eldiven/çorap/kıyafetle faaliyet yapmak

• Sıkı ya da dolaşımı bozan ayakkabılar

• Sigara, alkol kullanımı (periferik damarları etkiler)

• Yetersiz beslenme ve düşük vücut enerjisi

🚨 Başımıza Gelirse Ne Yapmalıyız?

Donmada doğru ve hızlı müdahale çok önemlidir. Ancak bazı yanlış müdahaleler durumu daha da kötüleştirebilir:

❌ 1. Donmuş Bölgeyi Ovma, Sürtme → YAPMA!

Kristaller içeren dokuyu ovuşturmak daha fazla doku yırtılmasına neden olur.

🔥 2. Ani Isı Uygulama → YAPMA!

Ateş veya sıcak suya sokmak, sinirleri yakabilir. Isıtma kontrollü yapılmalı.

✅ 3. Ortamdan Uzaklaştır ve Koruyucu İzolasyon Sağla

Donmuş bölgeyi kuru, temiz ve yastıklı malzemelerle sar. Yeni donmaya karşı yeniden ısıtma ancak güvende olunan yerde yapılmalı.

♨️ 4. Ilık Suyla Yeniden Isıt

40–42°C'lik suda 20–30 dakika beklet. Bu işlem sırasında şiddetli ağrı olabilir – normaldir.

🩺 5. Tıbbi Yardım Al

Derin donma durumlarında damar içi sıvı, antibiyotik, hatta ameliyat gerekebilir. Amputasyon kararı birkaç gün sonra verilir.

✅ Gelmemesi İçin Ne Yapmalıyız?

🧤 1. Eldiven, çorap ve başlık KURUYSA işe yarar

Islak malzeme ısı kaybını hızlandırır. Her zaman yedek kuru malzeme taşı.

🥾 2. Kan dolaşımını engelleyen kıyafetlerden kaçın

Ayakkabı ya da eldiven çok sıkı olmamalı.

🚫 3. Soğukta hareketsiz kalma

Uzun süre sabit durmak donma riskini artırır.

🍫 4. Enerji ve sıvı alımını ihmal etme

Vücut sıcaklığını korumak için yeterli kalori gerekir.

🎯 Sonuç: Parmak Uçlarından Başlayan Hayati Tehlike

Donma, basit bir soğuk algısı değil, doku ölümünün başlangıcıdır. Hafife alınması sakatlıkla, ihmal edilmesi ise ölümle sonuçlanabilir.
Doğru kıyafet, düzenli kontrol ve bilinçli ekip davranışı ile donma önlenebilir ve erken fark edilirse geri döndürülebilir.